مقاله معماری معبدهای ایرانی

مقاله معماری معبدهای ایرانی

فهرست:

تاثیر معماری معبدهای چین بر معماری معبدهای ایران باستان

نشانه‌هایی از تاثیر معماری چین بر معماری ایران

معبد آناهیتا

 ..............................................................................

بخشهایی از متن:

تاثیر معماری معبدهای چین بر معماری معبدهای ایران باستان

نمونه‌های بسیاری مبنی بر تأثیر متقابل فرهنگی ایران و چین در همه زمینه‌ها وجود دارد كه در متن سخنرانی دكتر ناصر تكمیل همایون در سمینار بین المللی جاده ابریشم، با عنوان «معماری معبدهای بین ایران و چین» از آن نام برده شده است. سخنرانی شامل دو بخش است: بخش اول 9 وجه مختلف این روابط در دوران قبل از اسلام را در برمی‌گیرد که روابط ایران و چین از لحاظ فرهنگی مقایسه می شود و شامل این مباحث است: نفوذ بوداییان از هند و چین در شرق ایران، پیدایش كیش مانویت از اختلاط آیین های بودایی و نسطوری و زرتشتی در ایران، مبادله كالا از راه خلیج فارس، نفوذ داروها و طب چینی به ایران، نفوذ شیوه‌های خاص نقاشی چینی توسط پادشاهان اشكانی و ساسانی و فرار شاهزادگان ساسانی به چین پس از حمله اعراب. بخش دوم كه به دوره اسلامی مربوط می‌شود، دارای 23 وجه است و از مهم‌ترین مباحث آن این موضوع‌ها را می‌توان نام برد: نفوذ اسلام خصوصا مذهب تشیع در چین استفاده از واژه‌های فارسی در نیایش ‌های مذهبی مسلمانان چین، مدارك فراوان دال بر همكاری میان دو كشور، از قبیل دست نوشته، نقاشی و... واژه های مربوط به تجارت چینی در اسامی و نام‌های خانوادگی ایرانی، داستان‌های شاهنامه فردوسی و اشعاری از سعدی، خاقانی، مولوی، بلخی، حافظ و باباطاهر كه از كشور چین در آنها نامبرده شده، تألیف كتاب جامع التواریخ توسط رشیدالدین فضل الله با استفاده از دانسته‌های سفرا و بازرگانان چینی، سیستم آبیاری قدیمی كاریز یا قنات كه در كشور چین هم با نام كارز استفاده می‌شده است، شباهت در طرز برخورد، رفتار، ادب و سلام در دو فرهنگ، تقدس بعضی از درختان توت و كرم ابریشم در ایران و چین و در آخر شباهت در معماری و تزیین خانه‌های سنتی.

...

ساختمان‌های چینی همپایه ساختمان‌های مصری كرنك یا ساختمان‌های تخت جمشید در ایران یا ساختمان‌های آكروپولیس در یونان یا معماری غربی نیست، بلكه مجموعه‌ای است از چوب‌های كنده كاری شده و آجرهای كاشی و مجسمه های سنگی. می‌توان آن را در شمار چینی سازی و یشم تراشی آورد و نه در ردیف بناهای عظیمی كه به بركت آمیختن مهندسی و معماری، در هند و بین النهرین و روم سربرافراشتند. می‌توانیم بگوییم كه معماری چین یكی از وجوه طبیعی هنر چینی و از جذاب‌ترین جلوه‌های هنر انسانی است، مشروط بر آن كه چشمداشت عظمت و استحكام از آن نداشته باشیم و آن را صرفا انعكاس لطیف‌تر قریحه‌ها در شكننده ترین صور ساختمانی بدانیم.»

با این توضیحات به نظر می‌رسد فاصله بین معماری دو كشور آنقدر زیاد است كه جایی برای مقایسه نمی گذارد. شاید معماری ایران مركزی و حاشیه كویر هیچ وجه اشتراكی با معماری چینی نداشته باشد، اما با استفاده از این مطالب آنچه می‌توان به عنوان وجوه اشتراك معماری مسكن در چین و ایران بیان كرد، به صورت عام و كلی به این شرح است:

1ـ معماران بزرگی كه از آن دیار برخاستند، به ندرت از خود نامی به جای گذاشتند.

2ـ سردهای دارای نقش و نگار است.

3ـ پنجره ها مشبك و زیباست.

4ـ پوشش بام‌ها آجر كاشی است.

5- خانه چینی اگر قصر باشد، با هیمنه نیست.

6ـ منازل چینی را دیواری احاطه و از خارج منزل جدا می‌كند.

7ـ سراهای توانگران دارای حوض آب و باغچه گل است.

8ـ بالای دیوارها گچ بری شده است.

9ـ معمولا پشت در مزین ورودی ، دیوار با تجیری كشیده شده است تا درون خانه از دید افراد بیرون خانه محفوظ باشد.

10ـ حجره‌های زنان در عقب ساختمان‌ها فرار دارد. از این ده مطلب، نخستین آنها تاثیری درشكل معماری ندارد، ولی از خصوصیات مشترك معماران دو كشور است. معماران ایران به ندرت نامی از خود به جای گذاشته‌اند و یا نام‌ آنها چنان كوچك و نامعلوم است كه به سختی می توان آن را تشخیص داد. وجوه دوم ، سوم ، ششم، هفتم و هشتم به صورت‌های گوناگون در مسكن های سراسر ایران مشاهده می‌شود. پوشش بام كه در چین اكثر به صورت شیب دار و با پوشش كاشی است (مورد چهارم ( در ایران صورت مختلفی دارد، از جمله سقف مسطح كه به دو صورت طاق ضربی یا تیر چوبی ساخته می شود، سقف شیب دار كه معمولا سازه آن چوبی است و با پوشش سفال، كاشی و لته در گیلان، مازندران ، گلستان، شیروانی در بسیاری از نقاط دیگر دیده می‌شود و سقف گنبدی، كه در سراسر ایران تنوع چشمگیری دارد و پوشش آن در بناهای عمومی مانند مساجد اغلب كاشی است. سبب پنجمین وجه اشتراك درونگرا بودن ایرانیان و بدون تزیین بودن ساختمان‌های مسكونی در ایران است. هنگامی كه رهگذری از كوچه‌ای عبور می كند، نمی‌تواند حدس بزند كه پشت دیوارهای بلند كاهگلی یا سنگی و آجری چیست، كومه فقیرانه‌ای است یا كاخی در پشت آن پنهان است. موارد نهم و دهم نیز در اكثر نقاط ایران رعایت می‌شود و تنها در خانه‌های روستایی تاكید چندانی بر این مساله وجود ندارد.