مقاله بررسی جامع خراسان

مقاله بررسی جامع خراسان در 45 صفحه ورد قابل ویرایش 

ویژگیهای طبیعی

موقعیت و وسعت

استان خراسان وسیعترین استان كشور می‌باشد كه در مختصات جغرا فیایی 30 درجه 21دقیقه تا 38 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و 55 درجه و 28 دقیقه تا 61 درجه و 14 دقیقه طول شرقی گسترش یافته است . وسعت این استان 248000 كیلومتر مربع و تقریباً 65% مساحت ایران را به خود اختصاص داده است . استان خراسان از شمال و شمال شرقی به تركمنستان، از شرق به افغانستان، از جنوب به استانهای سیستان و بلوچستان و كرمان، از غرب شمال غرب به استانهای یزد، اصفهان، سمنان و گلستان محدود می‌شود. استان خراسان با تركمنستان 700 كیلومتر و با افغانستان 419 كیلومتر مرز مشترك دارد.

اقلیم (آب و هوا)

در استان خراسان به دلیل گستردگی، اقلیم های متفاوتی را می‌توان مشاهده كرد. بر اساس مطالعات انجام گرفته چهار نوع اقلیم كلی در استان خراسان به شرح زیر وجود دارد:

-آب وهوای سرد استپی: این نوع اقلیم در نواحی مرتفع استان (ارتفاعات آلاداغ و بینالود)مشاهده می‌شود.

-آب وهوای مدیترانه ای: این نوع اقلیم بیشتر در مناطق بجنورد، قوچان، شیروان، نواحی جنوبی بینالود، ارتفاعات كپه داغ، هزار مسجد و قسمتی از مشهد وجود دارد.

-    آب وهوای نیمه بیابانی ملایم: این نوع اقلیم معمولاً در نواحی شمالی خراسان مركزی و نواحی جنوبی دیده می‌شود كه مهمترین ویژگی آن تغییر در درجه حرارت است.

-    آب و هوای گرم وخشك بیابانی: این نوع اقلیم بیشتر در نواحی جنوبی استان خراسان دیده می‌شود و 50 درصد از مساحت استان خراسان را به خود اختصاص داده است.

به طور كلی دلیل اصلی تغییرات آب و هوایی استان خراسان وجود جریان های هوای مختلفی است كه از غرب،شمال غرب وشمال شرق وارد استان می‌شوند این جریان های هوا شامل موارد زیر می‌باشد:

-    جریان پرفشار سیبری: این توده هوا از اواخر فصل پائیز تا اوایل فصل بهار از شمال شرق وارد كشور می‌شود وشمال استان خراسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد وبه شدت دما را پائین می‌آورد و باعث ریزش برف می‌شود.

-    جریان مدیترانه ای: این توده هوا مناطق شمالی و قسمتی از شمال غرب خراسان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. به طور كلی منشاء این جریان اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه است. این توده هوا دارای رطوبت بسیار زیاد می‌باشد و اكثر بارش های غرب استان ناشی از این توده هوا است.

-    توده هوای بیابانی: منشاء این توده هوا كویر عربستان می‌باشد كه نقش مهمی در افزایش دمای استان دارد. توده هوای بیابانی نه دلیل فقر رطوبت هیچ گونه بارندگی در استان ایجاد نمی‌كند و معمولاً با گرد و غبار همراه می‌باشد.

میزان نزولات جوی در استان خراسان متفاوت می‌باشد. در شمال غرب . شمال استان نزولات جوی به مراتب بیشتر از جنوب است. به طوری كه میزان نزولات جوی در حوضه آبریز اترك به 800 میلیمتر در سال و در ایستگاه فردوس به كمتر از 30 میلیمتر می‌رسد. بر اساس مطالعات انجام شده در سه ماه اسفند، فروردین و اردیبهشت بیشترین نزولات جوی را در استان خراسان داریم و معمولاً در ارتفاعات بیش از 2000 متر به خصوص در شمال استان، نزولات بصورت برف است.

بدلیل موقعیت خاص جغرافیایی استان خراسان، بادهای گوناگونی نیز آن را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند، كه مهمترین آن بادهای شمال و شمال شرقی، بادهای غربی،بادهای جنوبی و كویری، بادهای 120 روزه و...است.

منابع آب

استان خراسان را می‌توان با توجه به شرایط هیدرولژیكی به 6 حوضه آبریز تقسیم كرد. هر یك از این حوضه ها دارای رفتار و شرایط هیدرولوژی خاص خود می‌باشند، كه با حوضه مجاور تفاوت دارد. این 6 حوضه آبریز عبارتند از:

1 – حوضه آبریز رودخانه اترك                         2 – حوضه آبریز كویر قره قوم

3 – حوضه آبریز كویر مركزی ایران                             4- حوضه آبریز كویر نم          

5 – حوضه آبریز نمك زارهای شرق استان           6- حوضه آبریز كویر لوت        

در ادامه به توضیح مختصر هر كدام از این حوضه های آبریز می‌پردازیم:

حوضه آبریز رودخانه اترك

آبهای سطحی این حوضه شامل رودخانه متعددی است كه در زیر به مهمترین آنها اشاره می‌شود:

حوضه آبریز كویر نمك

رودخانه‌های مهم این حوضه عبارتند از:

-    رودخانه شش طراز: این رودخانه از ارتفاعات كوه «سیاه» واقع در شمال شهر كاشمر سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از مناطق كوهستانی از شمال روستای «ایرج آباد» وارد دشت كاشمر می‌شود. وسعت این حوضه آبریز 810 كیلومتر مربع و متوسط حجم سالانه آب آن 33 میلیون متر مكعب می‌باشد.

-    رودخانه كال سالار: این رودخانه از ارتفاعات شمالی و شمال شرق دشت تربت حیدریه سرچشمه می‌گیرد. .سعت حوضه آبریز این دشت تا محل تنگه «جعفرمشهدی» 2070 كیلومتر مربع است. دبی پایه این رودخانه 200 لیتر در ثانیه می‌باشد.

-    رودخانه كاهیجه: این رودخانه از ارتفاعات شمالی كوه «سماق»سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستن به كال «در ریز» از نزدیكی فتح‌آباد به دشت رشتخوار وارد می‌شود. دبی پایه این رودخانه بطور متوسط 150 لیتر در ثانیه است.

-         رودخانه ازغند: این رودخانه از كوههای «چهل تن» سرچشمه می‌گیرد و در محل روستای سلطان‌آباد وارد دشت می‌شود. وسعت حوضه آبریز این رودخانه 336 كیلومتر مربع و متوسط حجم سالانه آب آن 17 میلیون متر مكعب است.

-    رودخانه كال شور فردوس: این كال كه زهكش دشت فردوس است از شرق وارد دشت بشرویه می‌شود و به كویر نمك می‌ریزد.

حوضه آبریز نمكزارهای شرق استان خراسان

مهمترین رودخانه‌های این حوضه به شرح زیر است:

-    كال غرقاب: این كال از سمت شمال به دشت قاین وارد می‌شود و در تغذیه آب زیرزمینی منطقه نقش موثری دارد.

-    رودخانه شافن: این رودخانه از ارتفاعات جنوب غربی حوضه سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستن به كالهای «كوه بازه» «گل كن» وارد دشت «اسفدن» و «كال خونیك» می‌شود و به نام رودخانه فرخی از دامنه ارتفاعات غربی دشت عبور می‌كند.

-    كال سلامی: این كال از ارتفاعات كوه «سرپله» سرچشمه می‌گیرد و پس از مشروب كردن روستاهای پیرامون خود به دشت «زوزن» می‌ریزد.

-    رود شور قاین: این رود از ارتفاعات دشت «خضری» شروع شده و پس از پیوستن به كال «تیغ آب»و «چاهرود» از جنوب غرب وارد منطقه می‌شود و به «كال شور زوزن» می‌ریزد.