مقاله فن و هنر سفالگری

مقاله فن و هنر سفالگری

بخشهایی از متن مقاله:

فن و هنر سفالگری

سفال قرون 3 و 4 هجری

قرن 3 هجری شروع و تلاشهای فرهنگی و اقتصادی در حیات جامعه است پس از دو قرن ساده زیستی و حذف تجمل گرایی و همگانی شدن امكانات جامعه ،زمینه های رشد  وتوسعه اندیشه های انسانی فراهم شده است به طوری كه شكوفایی این فعالیت ها را در قرن 4 هجری می توان دید .

دانشمندان معلمان بویژه ایرانیان در این قرن حاصل تفكرات فلسفی یونیان را در قالب تجربیات علمی و عملی در زمینه شناخت علوم و فنون به جهان عرضه كردند وبا ترجمه كتابهای یونانی و سانسكریت و تدوین كتب عربی وفارسی زمینه پیشرفت و تسریع اندیشه های آن دوره را به سوی شكوفایی فراهم نموده ، -0 آثار سفالی بیش از هر اثر باقیمانده ای منعكس كننده این تحولات است زیرا سیر تطور و تكامل اندیشه ها از روی نوع تزئینات نوشته های كوفی روی سفالها و تجربیات انجام شده د رزمینه عقیه لعاب های مختلف و كشف لعابهای جدید ورنگهای مختلف می توان دید در پایان قرن 4 موفقیتهای ارزنده ای در زمینه شناخت اكسید فلزات و فرمول تركیبات آنها برای رنگ لعاب مورد نظر حاصل شده بود سفالگران باتكیه براین دانش و تجربه و ممارست در پخت سفال و كنترل حرارت و تغییر در شكل كوره ها توانستند تحولی عظیم و چشمگیر در خلق ظروف سفالی با تزئینات بسیار چشم نواز وارزشمند به وجود آورند . 0-0 در طبقه بندی سفالهای دروه اسلامی سفالی قرن 3و 4 را بنام سفالهای سامانی شناسایی كرده وویژگیهای فن و زیرین موسوم به لعاب گلی را به این دوره نسبت داده اند . این گروه ازسفالها بیشتر در شمال شرق ایران در مراكزی مانند نیشابور ، سمرقند و جرجان معمول بوده است فنون تزئین متداول در این دوره چنین است .

الف – لعاب گلی : در این نوع تزئین ظروف ساخته شده از گل را كه معمولا دارای خمیر نخودی یا قرمز بوده است پس از خشك شدن در دو غابی از گل نخود رنگ فرو می بردند . طوری كه داخل و خارج آن بطور یكنواخت با این دوغاب پوشانده می شد و پس از خشك شدن ظروف را به نقوش مورد نظر می آراستند این نقوش معمولا ساده بود و شامل یك جمله یا كلمه كوفی می‌شد كه در كف داخلی یا برحاشیه لبه داخلی ظروف نوشته می شده سپس ظروف را با لعاب شیشه ای پوشاندند و به كوره می بردند . معمولا برای ظروف ساده یك رنگ از تركیب لعاب گلی كه سیلیس هم به آن اضافه می‌شده استفاده می كردند كه این كار در یك مرحله انجام می شده در نهایت ظروف به رنگ شیری براق در می آمد . ظروف مزین به لعاب گلی معمولا درچهار گروه مطالعه می شود .

...

تاریخچه سفالگری

قدمت هنر سفالگری به 10000 سال میرسد و به عقیده باستان شناسان بعد از سبد بافی كهنترین صنعت بشری به حساب می آید .

هزاران سال پیش در عصر نوسنگی ، زمانی كه انسان توانست از ابزارهای سنگی استفاده كند وبا فن سبد بافی لاشنائی یابد با اندود كردن بدنه خارجی سبدها وقرار گرفتن آنها دركنار آتش بطور اتفاقی به شناخت ظروف گلی و مزایای آن دست یافت . دسترسی به چنین وسیله ای تحولی چشمگیر در امر جمع آوری و نگهداری غذا پدید آورد و انسان در نقاط مختلف جهان با اختلاف زمانی اندك ، به این مرحله از تحول و خلاقیت قدم گذارد . نخستین سفالهای دوران جمع آوری غذا یا عصر نوسنگی قدیمترین ظروف گلی است كه تا كنون در افریقای شرقی بدست آمده است این ظروف اسكلت سبدی دارند ودرواقع سبدهای گل اندودی است كه در كنار آتش  خشك شده است . فكراستفاده از پوسته ای دارای حجم احتمالا پس از دیدن پوست میوه های خشك شده و حفره های سنگی و قطعات سنگی با سطح مقعر كه آب باران را در خود نگهداری می نمود پدید آمده است .

قدر مسلم انسان با قرار دادن دستها كنار هم و استفاده از آنها برای نوشیدن

آب عملا به ایده ظرف و مظروف پی برده است .

فرضیه محققان تاریخ هنر مبنی بر وجود حفره های ایجاد شده ( جای پای انسان  و حیوانات ) در حاشیه رودخانه هائی مانند نیل كه براثرطغیان آب رسوباتی از خود به جا می گذارند . و پس از خشك شدن این حفره ها به شكل ظرف از ماسه های اطراف جدا می شوند نیز قابل توجه وشاید قابل قبولتر به نظر برسد تحقیقات علمی باستان شناسی در ایران قدیمترین ظروف گلی حرارت دیده را به 8000 سال قبل میلاد نسبت می دهد . این سفال را كه نمونه آن در غاری بنام كمربند واقع در نزدیكی بهشتر بدست آمده است می‌توان قدیمترین نمونه سفال دست ساز ابتدائی در ایران دانست . این سفال ضخیم ، كم پخت ،شكننده و خشن و قهوه ای رنگ است و در آن مقدار زیادی علف خرد شده بعنوان ماده چسبنده ( شاموت ) برای جلوگیری از ترك برداشتن به هنگام خشك شدن در آفتاب یا حرارت دیدن در كنار آتش بكار رفته است .