تحقیق تمایزپذیری و هویت اجتماعی مبتنی بر مصرف

تمایزپذیری و هویت اجتماعی مبتنی بر مصرف

چكیده
برجسته شدن تفاوت‏ها و هویت‏های اجتماعی ناشی از سبك‏های مصرف و تنوع اشكال آنها حتی در بین یك گروه اجتماعی به ویژه در میان جوانان سئوالات زیادی را در خصوص ساخت‌یافتگی و الگوپذیری آنها مطرح كرده است. این مقاله با استفاده از داده‌های یك مطالعة میدانی در شهر تهران، الگوی فعالیت‏ های تفریحی و ترجیحات موسیقایی و ماهواره ‏ای جوانان را به عنوان مولفه‏ های هویّت اجتماعی و تمایزپذیری جدید ناشی از سبك‏های مصرف مورد بررسی قرار می دهد و در پی آن است تا ببیند كه آیا فعالیت‏ های مربوط به حوزة مصرف در خصوص جوانان تابع الگو یا الگوهای خاصی هستند و از ساخت اجتماعی تبعیت می‏كنند؟ به‌ عبارتی آیا ما شاهد شكل‌گیری سبك‌ها یا خرده‌فرهنگ‌های جوانان هستیم؟ یا اینكه كنش‌ها و تمایلات مذكور خصلت فردی دارند؟ 

این مطالعه نشان می دهد كه با توجه به فعالیت‏ های تفریحی ده نوع الگو یا سبك، با عنایت به علایق موسیقایی سه نوع الگو و همین‏طور با توجه به علایق ماهواره‏ ای سه نوع الگو در میان افراد مورد مطالعه قابل تشخیص است. این فعالیت‏ها و الگو‏ها با بیشتر متغیرهای موقعیتی پاسخگویان همبستگی معنی‏ داری را از نظر آماری نشان می دهند. نظر به نتیجه تحلیل داده ‏ها، این ‏فرضیه كه الگوهای مربوط به فعالیت ‏های تفریحی دارای خصلتی فردی هستند، رد می شود و در عوض فرضیة مبتنی بر تاثیر پذیری علایق و ذائقه‏ ها از جایگاه فرد در ساخت اجتماعی تایید می شود. در واقع، این‏گونه فعالیّت ‏ها و سبك‏ها در معرض محدویّت ‏های ساختاری قرار می‏گیرند. همین‌طور، فعالیّت ‏های تفریحی و ذائقه‏ های پاسخگویان به عنوان یك زمینه اجتماعی مطرح می ‏شوند كه آنها در آن فرصتی را برای شكل دادن به هویّت خویش و كسب استقلال از والدین می‏یابند. یافته های پژوهش در زمینة وجود الگوها و سبك‏های متفاوت تفریحی، ذائقه‏ های هنری و مصرف رسانه ‏ای افراد، بیانگر پیدایش و نضج پدیدة جدیدی با عنوان خرده فرهنگ جوانان در درون فرهنگ كلّی است كه به نوبة خود عدم توفیق سیاست‏ ها و برنامه‏ های فرهنگی رسمی مربوط به امور جوانان را در انطباق با فرهنگ حاكم مطرح می‏كند.
...

چارچوب نظری
همانطور که گفته شد جامعة مدرن با تفكیك‏پذیری‏های پیچیده و ساخت‏یافتگی‏های جدید تعریف می‏شود كه به مثابه قالب‏ها در مقابل وضعیت مشخّص قرار می‏گیرند و عمل می‏كنند. اگرچه راه های زیادی برای تبیین رتبه‏بندی‏های اجتماعی تفكیك‏پذیری‏های جامعه مدرن وجود دارد، ولی به طور‏كلی دو نوع سنّت فكری را می‏توان در ادبیّات مربوطه برای تبیین این موضوعات از جمله خرده‏ فرهنگ‏های جوانان با تاكید بر الگوهای تفریحی و سبك‌های مصرفی تشخیص داد. یك سنّت فكری برای توصیف و تبیین واقعیّت‏های جامعة مدرن بر مفاهیمی چون فردی شدن ، مخاطره و دودلی تاكید می‏كند. به زعم صاحبنظران و محققان این سنّت، فردی شدن بیشتر معیارهای زندگی (به خصوص در بین جوانان) از احتمال پیش‏بینی آینده افراد براساس تجارب قبلی یا شرایط اجتماعی زیست آنها می‏كاهد و مفهومی مناسب در درك فرآیندهای اجتماعی معاصر موثر بر زندگی افراد از جمله جوانان به شمار میآید. برای مثال، «الریش بك» (1992) از پیشكسوتان این سنّت فكری، معتقد است كه دنیای غرب در حال حاضر یك تحوّل تاریخی را از سر می گذراند. جامعه صنعتی جای خود را به یك مدرنیته نوین می دهد كه در آن جهان بینی علمی سابق و به تبع آن مفاهیم (ابزارهای) تبیینی آنها به چالش كشیده می شوند، پیش بینی‏پذیری‏ها و قطعیّت‏های عصر صنعتی با پیدایش ریسك‏ها و فرصت‏های جدید تهدید می شوند. به عقیده «بك»، به همین‏سان افراد روز به روز از شبكه‏ها و محدودیّت‏های اجتماعی نظم پیشین آزاد می شوند و با مجموعه جدیدی از اتفاقات و امور مستحدثه ای كه زندگی روزمره آنها را تحت تاثیر قرار می دهد دست و پنجه نرم می كنند. به عقیده وی جامعه غربی به سمت دوره جدید در حال حركت است و جایگاه ساختاری افراد در چنین جوامعی تاثیر چندانی روی فرصت های زندگی آنان ندارد، از این‏رو، مفاهیمی مثل طبقه نمی‏توانند مبنای مناسبی برای تشخیص تشخّص ‏های جدید باشند.

////////////////////////////////////

عنوان:

چکیده

مقدمه

چارچوب نظری

روش‏ شناسی

یافته ‏ها

ترجیحات موسیقایی جوانان

ترجیحات ماهواره ‏ای

نتیجه گیری

منابع